ارزیابی نقش گردشگری مذهبی در توسعه مراکز تجاری- تفریحی مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه دو شهر مقدس مشهد

امروزه صنعت گردشگری در دنیا، یکی از مهم ترین منابع درآمدی و در عین حال از عوامل موثر در ایجاد فرصت های شغلی بوده و به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی جهان حائز جایگاه ویژه ای می باشد. همواره یکی از مهم ترین و کهن ترین عوامل و انگیزه های مسافرت انسان باورهای مذهبی و احساسات دینی بوده است. در دهه های اخیر، افزایش درآمد و اوقات فراغت باعث شده تا مفهوم گردشگری مذهبی که اهداف مسافرت در آن چند منظوره با اولویت زیارت می باشد، توسعه پیدا نماید. یکی از بارزترین ویژگی های گردشگری مذهبی موضوع خرید بوده که در طی چند دهه اخیر با رویکرد تفریحی به آن نگاه شده و باعث شده گردشگران زمان بیشتری را به این موضوع اختصاص دهند. از آن جایی که نمود فضایی رفتار خرید، بازارها و مراکز تجاری می باشد، لذا در این تحقیق مراکز تجاری- تفریحی ناحیه 3 منطقه دو شهر مشهد (منطقه نمونه گردشگری سپاد) که در آن چهار مرکز تجاری- تفریحی اصلی شهر مشهد استقرار یافته، به عنوان مطالعه موردی انتخاب گردیده است. بررسی ها نشان می دهد در شهر مشهد 12 مرکز تجاری عمده وجود دارد که شش مرکز در منطقه زیارتی و اطراف آن و شش مرکز در منطقه دو شهر مشهد واقع گردیده است. در این تحقیق ضمن بیان مفاهیم مرتبط با گردشگری مذهبی و مراکز تجاری و رفتار گردشگران در خرید، ابتدا اهداف گردشگران ورودی شهر مشهد با استفاده از روش پرسشنامه بررسی گردیده و یافته ها از طریق آزمون کای دو و ضریب توافق پیرسون تجزیه و تحلیل گردیده است. نتایج نشان می دهد که هدف اصلی افراد از سفر به مشهد مذهبی- تفریحی بوده که نمایانگر گردشگری مذهبی می باشد. این گردشگران نسبت به افرادی که تنها با هدف مذهبی به مشهد آمده اند، تمایل بیشتری دارند تا از مراکز تجاری خرید و در توسعه این مراکز ایفای نقش نمایند. از سوی دیگر در این تحقیق با استفاده از مدل تحلیل عاملی و تحلیل واریانس یک طرفه، عوامل جذب گردشگران به مراکز تجاری- تفریحی محدوده مورد مطالعه ارزیابی گردیده است. نتایج نشان می دهد که از یک سو عوامل کالبدی- روانی این مراکز همچون نمازخانه و سرویس های بهداشتی، تمیزی و نظافت، آرامش و راحتی، پارکینگ، مکان های استراحت خریداران و از سوی دیگر ایجاد امکانات و وسایل تفریحی و سرگرمی و توجه گردشگران به موضوع تفریح در کنار خرید، در جذب گردشگران به این مراکز تأثیرگذاری بیشتری داشته است.